W odpowiedzi na wniosek Zarządu KRIR w sprawie zmiany ustawy Prawo wodne w zakresie obowiązku przynależności do spółek wodnych, Ministerstwo Infrastruktury, pismem z dnia 03 października 2025 r. przedstawiło następujące stanowisko.
Odnosząc się do propozycji dotyczącej zmiany art. 441 ust. 1 ustawy Prawo wodne w zakresie wprowadzenia obowiązku przynależności do spółki wodnej wyjaśniam, że w demokratycznym państwie prawa nie można zmuszać obywateli do przynależności w dobrowolnych, niepublicznych stowarzyszeniach i spółkach. Powyższe twierdzenie wynika pośrednio z art. 58 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który dotyczy wolności zrzeszania się. W związku z powyższym przynależność do spółki wodnej, tak jak i do innych organizacji i stowarzyszeń, odbywa się na zasadzie dobrowolności. Ponadto nie jest zasadne wprowadzenie obowiązku przynależności do spółki wodnej w celu ułatwienie ściągalności kosztów utrzymania tych urządzeń oraz zobowiązania do lepszego dbania o właściwe utrzymania urządzeń melioracji wodnych. Sama przynależność do spółki nie doprowadzi do osiągnięcia wskazanych przez Pana celów. Dodatkowo należy wskazać, że w tym zakresie obowiązują już odpowiednie instrumenty prawne, mianowicie:
- w art. 454 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne wprowadzono specjalne uprawnienie dla spółki wodnej uzyskiwania należności od osób niebędących członkami ponoszonych z tytułu odnoszenia korzyści z urządzeń spółki wodnej;
- w art. 206 ww. ustawy wprowadzono instrument nakładania obowiązku prawidłowego utrzymania urządzeń melioracji wodnych — jeżeli ten obowiązek nie jest wykonywany.
Odnosząc się do kwestii umożliwienia spółkom wodnym dostępu do informacji o właścicielach gruntu w celu skutecznego naliczania składek, wyjaśniam, że obowiązek uiszczania składek członkowskich dotyczy tylko członków spółki wodnej. Dane takich osób powinny zostać ustalone przy zakładaniu spółki wodnej. Ustalanie następców członków spółki wodnej powinno następować przez odpowiednie działania tych osób – przedkładanie odpowiednich informacji spółce wodnej. Ministerstwo Infrastruktury dostrzega problem braku przekazywanie informacji w tym zakresie do spółek wodnych. Kwestia ta wymaga dokładnej analizy pod kątem potencjalnych możliwości rozwiązania problemu. Zasadniczo to nowi członkowie spółek wodnych (następcy prawni dotychczasowych członków) powinni dbać o swoje sprawy i przekazywać odpowiednie informacje. Ponadto informacje o takich osobach uzyskiwane na podstawie dobrowolnych próśb spółek wodnych powinny być przekazywane przez następców prawnych. Dopiero w przypadku braku możliwości dobrowolnego określenia takich osób powinno się rozważyć wprowadzenie odpowiedniego przymusu, jednak z poszanowaniem wolności i swobód obywatelskich. W tym zakresie rozważane są różne propozycje, w tym przyznanie spółce wodnej możliwości wystąpienia do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o przekazanie danych dotyczących następcy prawnego.
Ponadto wyjaśniam, że kwestia ewentualnego powiązania przynależności do spółek wodnych z systemem dopłat obszarowych, jako ewentualnego narzędzia wspierającego skuteczność działania spółek i egzekwowanie składek oraz kwestia przynależności do spółki wodnej, jako jedno z kryteriów oceny wniosków o przyznanie środków w ramach programów wsparcia inwestycyjnego — pozostaje we właściwości Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Problematyka rozszerzenia katalogu form wsparcia o dofinansowanie przedmiotowe, umożliwiające finansowanie konkretnych zadań inwestycyjnych bądź analogicznie do art. 443 ust. 2 – wprowadzenie możliwości przeznaczania dotacji na inwestycje ze środków budżetu państwa, również pozostaje we właściwości Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Należy wskazać, że to ten organ ma władztwo przy rozstrzyganiu kwestii przyznawania dotacji podmiotowej z budżetu państwa przyznawanej przez wojewodów.