Działania rolno-środowiskowo-klimatyczne realizowane są poprzez dwa poddziałania:
(10.1) Płatności w ramach zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych:
1. Rolnictwo zrównoważone
2. Ochrona gleb i wód
3. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych
4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000
5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 oraz
(10.2) Wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz rozwoju zasobów genetycznych w rolnictwie:
6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.
Wszystkie z opisanych zobowiązań są realizowane od 15 marca roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej. Realizacja któregokolwiek pakietu wymaga obowiązkowego posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej oraz bezwzględnego zachowania wszystkich trwałych użytków zielonych i elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo stanowiących ostoje dzikiej przyrody!!!
W ramach niektórych pakietów można dodatkowo wyodrębnić warianty, o czym poniżej.
1. Rolnictwo zrównoważone
Wsparcie w ramach tego pakietu promuje racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrody, ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko oraz przeciwdziałanie ubytkowi zawartości substancji organicznej w glebie. Aby skorzystać z tego działania, łączna powierzchnia posiadanych przez rolnika/rolników użytków rolnych musi wynosić co najmniej 3 ha.
Jest to płatność przyznawana wyłącznie do gruntów ornych, przy czym w przypadku roślin wieloletnich mogą one występować tam przez okres nie dłuższy niż 3 lata w okresie zobowiązania. Nie jest przyznawana do uprawy tytoniu oraz do gruntów ugorowanych.
Szczegółowe wymogi:
• w danym roku na gruntach ornych muszą być co najmniej 4 uprawy (wykaz grup upraw w załączniku nr 4 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020), z czego uprawa zajmująca największą powierzchnię, nie może przekraczać 65%, łączna powierzchnia zbóż nie może przekraczać 65%, natomiast udział każdej z 4 upraw nie może być mniejszy niż 10%,
• dwukrotna analiza chemiczna gleby (pH, P, K, MG, węgiel organiczny),
• coroczne opracowanie planów nawozowych,
• na każdej działce rolnej w ciągu 5 lat Programu rolno-środowiskowo-klimatycznego muszą się znaleźć minimum 3 grupy upraw, przynajmniej raz, lecz nie później niż w 4 roku należy zasiać międzyplon oraz w innym roku zastosować jedną z praktyk dodatkowych (międzyplon, przyoranie słomy, przyoranie obornika),
• koszenie lub wypasanie użytków zielonych do 31 lipca każdego roku,
• zebranie i usunięcie biomasy (dozwolone są pryzmy i stogi) w ciągu 2 tygodni po pokosie lub pozostawienie rozdrobnionej biomasy.
Stawka płatności wynosi 400 zł/ha
100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
2. Ochrona gleb i wód
Aby skorzystać z tego działania, łączna powierzchnia posiadanych przez rolnika/rolników użytków rolnych musi wynosić co najmniej 1 ha. Jest to płatność przyznawana wyłącznie do gruntów ornych, na których po plonie głównym uprawiane są mieszanki roślin jako międzyplony (2.1.) lub w roku złożenia wniosku o przyznanie płatności zakładane są pasy traw o szerokości nie mniejszej niż 6 metrów w poprzek stoków.
2.1. Międzyplony
• siew międzyplonu do 15 września i utrzymanie do 1 marca roku następnego,
• międzyplon musi być złożony z co najmniej 3 gatunków roślin (w tym gatunek nie zbożowy) a udział gatunku dominującego nie może być większy niż 70%,
• zakaz stosowania nawozów, pestycydów oraz osadów ściekowych,
• przyoranie międzyplonu (wyjątek- system bezorkowy),
• zakaz uprawy w plonie głównym mieszanki tych samych roślin (w międzyplonie ozimym również form jarych),
• możliwość wypasania jesienią lub wiosną, w zależności od typu międzyplonu.
Stawka płatności wynosi 650 zł/ha
100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
2.2. Pasy ochronne na stokach o nachyleniu powyżej 20%
• siew mieszanki traw do 15 kwietnia lub w okresie od 15 sierpnia do 10 września,
• zakaz wypasu w roku założenia pasa ochronnego,
• zakaz stosowania osadów ściekowych,
• wypas od 20 maja do 1 października lub ich wykaszanie i zebranie lub rozdrobnienie od 15 czerwca do 30 września.
Stawka płatności wynosi 450 zł/ha
100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
3. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych
Głównym celem jest zachowanie powierzchni sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych, środowiska życia wielu organizmów, tradycyjnego sposobu uprawy i charakterystycznego elementu krajobrazu wiejskiego. Aby skorzystać z tego działania, łączna powierzchnia posiadanych przez rolnika/rolników użytków rolnych musi wynosić co najmniej 1 ha. W sadzie włączonym do płatności muszą być uprawiane drzewa owocowe odmian wymienionych w ust. 2 załączniku nr 4 Rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r.
Szczegółowe wymogi:
• w sadzie musi być co najmniej 12 drzew, które rozmnażane są na silnie rosnących podkładkach, prowadzone jako pienne lub wysokopienne, w wieku od 15 lat, zawierać co najmniej 4 odmiany lub gatunki drzew w rozstawie od 4×6 do 10×10 i w przeliczeniu na 1 ha nie mniej niż 90 sztuk,
• minimalna wysokość pnia- 1,20 m,
• zakaz stosowania herbicydów,
• wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych, zgodnie z zaleceniami doradcy rolnośrodowiskowego,
• koszenie trawy lub wypas co najmniej raz w roku oraz usunięcie lub rozdrobnienie biomasy w ciągu 2 tygodni po pokosie.
Stawka płatności wynosi 1964 zł/ha
4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000
Pakiet ten jest skierowany do rolników, którzy posiadają trwałe użytki zielone bądź obszary przyrodnicze na obszarach NATURA 2000. Głównym celem jest poprawa warunków bytowania zagrożonych gatunków ptaków, których siedliska lęgowe występują na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO), poprzez dostosowanie użytkowania do wymogów gatunków ptaków gniazdujących na łąkach i pastwiskach oraz ekstensyfikację gospodarowania na obszarach OSO oraz utrzymanie bądź przywrócenie właściwego stanu lub zapobieganie pogarszaniu się stanu cennych siedlisk przyrodniczych określonych według typów siedlisk klasyfikacji Dyrektywy siedliskowej, chronionych w ramach sieci Natura 2000 oraz innych cennych przyrodniczo siedlisk występujących na łąkach i pastwiskach, poprzez stosowanie tradycyjnych i ekstensywnych sposobów użytkowania poszczególnych siedlisk.
Szczegółowe wymogi wspólne dla wszystkich wariantów:
• obowiązek posiadania dokumentacji przyrodniczej wykonanej przez eksperta przyrodniczego (wyjątek:
Ekstensywne użytkowanie na OSO),
• zakaz przeorywania, wałowania, stosowania osadów ściekowych i środków ochrony roślin z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych gatunków inwazyjnych z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu, stosowania podsiewu oraz mechanicznego niszczenia struktury glebowej, włókowania w okresie:
– od 1 kwietnia do 1 września na obszarach nizinnych (do 300 m n.p.m.),
– od 15 kwietnia do 1 września na obszarach wyżynnych i górskich (powyżej 300 m n.p.m.),
• zakaz tworzenia nowych, rozbudowy i odtwarzania istniejących systemów melioracyjnych, za wyjątkiem konstrukcji urządzeń mających na celu dostosowanie poziomu wód wykorzystując istniejące systemy melioracyjne do wymogów siedliskowych gatunków/siedlisk.
W ramach tego pakietu wyodrębniono aż jedenaście wariantów:
4.1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
4.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla
4.3. Murawy
4.4. Półnaturalne łąki wilgotne
4.5. Półnaturalne łąki świeże
4.6. Torfowiska
4.6.1. Torfowiska- wymogi obowiązkowe
4.6.2. Torfowiska- wymogi obowiązkowe i uzupełniające
4.7. Ekstensywne użytkowanie na obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO)
4.8. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: rycyka, kszyka, krwawodzioba lub czajki
4.9. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: wodniczki
4.10. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: dubelta lub kulika wielkiego
4.11. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków: derkacza
Oprócz wyżej wymienionych, obowiązujących wymogów, każdy z wariantów cechuje się kryteriami charakterystycznymi dla swojego siedliska, takimi jak termin koszenia, wielkość pozostawionych fragmentów nieskoszonych działki rolnej, ilość pokosów, możliwość lub zakaz wypasu, możliwość wykonania nawożenia, wapnowania i bronowania lub ich zakaz. Wszystkie informacje szczegółowo określa ekspert przyrodniczy w sporządzonej ekspertyzie
Stawki płatności wynosi od 600 do 1300 zł/ha
100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000
Głównym celem stawianym w ramach tego pakietu jest utrzymanie bądź przywrócenie właściwego stanu lub zapobiegania pogarszaniu się stanu cennych siedlisk przyrodniczych, określonych według typów siedlisk klasyfikacji Dyrektywy siedliskowej oraz innych cennych przyrodniczo siedlisk występujących na łąkach i pastwiskach poza obszarami Natura 2000. Tradycyjne i ekstensywne sposoby użytkowania poszczególnych siedlisk wpływa pozytywnie na różnorodność biologiczną. Płatność jest przyznawana do Trwałych użytków zielonych oraz obszarów przyrodniczych
Szczegółowe wymogi wspólne dla wszystkich wariantów są analogiczne do pakietu 4. Natomiast jeśli chodzi o poszczególne warianty w ramach tego pakietu to różnią się terminami koszenia, ilością pokosów, wielkością fragmentu powierzchni niekoszonej, możliwością wypasu zwierząt oraz nawożenia, wapnowania i bronowania.
W ramach pakietu wyodrębniono sześć wariantów:
5.1. Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe
5.2. Zalewowe łąki selernicowe i słonorośla
5.3. Murawy
5.4. Półnaturalne łąki wilgotne
5.5. Półnaturalne łąki świeże
5.6. Torfowiska
5.6.1. Torfowiska- wymogi obowiązkowe
5.6.2. Torfowiska- wymogi obowiązkowe i uzupełniające
Stawki płatności wynosi od 600 do 1300 zł/ha
100% stawki podstawowej – za powierzchnię od 0,10 ha do 50 ha;
75% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 50 ha do 100 ha;
60% stawki podstawowej – za powierzchnię powyżej 100 ha.
6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Płatność ta jest przyznawana do gruntów ornych, na których są uprawiane rośliny odmian regionalnych i amatorskich wpisanych do rejestru odmian prowadzonego na podstawie przepisów o nasiennictwie lub rośliny gatunków lub odmian wymienionych w ust. 4 załącznika nr 4 do Rozporządzenia. Ma to na celu zachowanie ginących i cennych odmian, gatunków, ekotypów roślin uprawnych, dywersyfikacja upraw na obszarach wiejskich, wytwarzanie nasion gatunków zagrożonych erozją genetyczną spełniających minimalne wymagania jakościowe, oraz produkcja materiału siewnego odmian regionalnych i amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze.
Wielkość powierzchni objęta płatnością rolno-środowiskowo-klimatyczną może wynosić łącznie 5 ha do danego gatunku/odmiany.
6.1. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie- w przypadku uprawy
• uprawa odmian regionalnych lub amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze z kwalifikowanego materiału siewnego w pierwszym i czwartym roku uprawy,
• w drugi, trzecim i piątym roku uprawy rośliny tej odmiany dopuszczalna jest uprawa z materiału lub nasion uzyskanych ze zbioru w poprzednim roku.
Stawka płatności wynosi 750 zł/ha
6.2. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie- w przypadku wytwarzania nasion lub materiału siewnego
• wytwarzanie materiału siewnego zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze odmian regionalnych i/lub amatorskich zgodnie z przepisami o nasiennictwie, przy utrzymaniu czystości i tożsamości odmianowej, prowadzenie dokumentacji plantacji, wykonywanie zabiegów i uzyskanie świadectwa oceny laboratoryjnej,
• wytwarzanie nasion gatunków roślin zagrożonych erozją genetyczną, wskazanych w Programie, spełniających minimalne wymagania jakościowe (określone w przepisach krajowych) oraz posiadanie wyników badań laboratoryjnych w tym zakresie.
Stawka płatności wynosi 1000 zł/ha
7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie
Pakiet ma na celu ochronę szczególnie cennych ras wybranych gatunków zwierząt gospodarskich -bydła, koni, owiec, świń i kóz, w przypadku których niska lub malejąca liczebność zwierząt hodowlanych stwarza zagrożenie ich wyginięcia, co przyczyni się do zachowania różnorodności biologicznej. W oparciu o taką podstawę prawną Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy określa kryteria i progi liczebności, przy których dana rasa staje się zagrożona, tworzy program ochrony, którego realizacja ma zapewnić ochronę poszczególnych zagrożonych ras oraz nadzoruje realizację i koordynuje programy ochrony zasobów genetycznych. Zwierzęta, które mogą wziąć udział w programie są wybierane spośród zwierząt objętych oceną wartości użytkowej i wpisanych do ksiąg hodowlanych danej rasy. W związku z tym w realizacji programu aktywny udział biorą związki hodowców prowadzące ocenę wartości użytkowej i księgi hodowlane danej rasy. Związki hodowców oceniają zgodność zwierząt z wzorcem rasy i wymaganiami programu, potwierdzają wpis zwierząt do księgi zwierząt hodowlanych, dokonują oceny wartości użytkowej zwierząt i publikują jej wyniki. Właściciele zwierząt dobrowolnie zgłaszają zwierzęta do programu. Jeżeli dane zwierzę zostaje zakwalifikowane do programu, to jego właściciel jest zobowiązany do przestrzegania wszystkich warunków programu np. używania jedynie rozpłodników akceptowanych przez koordynatora programu oraz zgłaszania wszystkich zmian stanu zwierząt.
Płatność przyznawana jest do samic następujących ras, wobec czego wyodrębniono poszczególne warianty:
7.1. Zachowanie lokalnych ras bydła- polskie czerwone, białogrzbiete, polskie czerwono-białe, polskie czarno-białe, minimum 4 sztuki tej samej rasy,
7.2. Zachowanie lokalnych ras koni- koniki polskie, huculskie, małopolskie, śląskie, wielkopolskie, sokólskie, sztumskie, minimum 2 sztuki tej samej rasy,
7.3. Zachowanie lokalnych ras owiec- olkuska- min.10 sztuk, cakiel podhalański, barwna owca górska, polska owca pogórza, czarnogłówka- min. 15 sztuk, merynos polski w starym typie- min. 30 sztuk, wrzosówka, świniarka, merynos odmiany barwnej, uhruska, wielkopolska, żelaźnieńska, korideil, kamieniecka i pomorska, min. 10 sztuk,
7.4. Zachowanie lokalnych ras świń– puławska- min. 10 sztuk, złotnicka biała i złotnicka pstra- min. 8 sztuk
7.5. Zachowanie lokalnych ras kóz- koza karpacka- min. 3 sztuki
Stawki płatności wynoszą odpowiednio:
• bydło – 1600 zł/szt.,
• konie – 1500zł/szt.,
• owce – 360 zł/szt.,
• świnie – 1140 zł/szt.,
• kozy – 580 zł/szt.
Płatność ta przysługuje do maksymalnej liczby zwierząt w jednym stadzie: krowy: 100 sztuk, lochy tej samej rasy: 70 loch stada podstawowego świń rasy puławskiej, 100 loch stada podstawowego świń rasy złotnickiej białej oraz 100 loch stada podstawowego świń rasy złotnickiej pstrej. Pozostałe gatunki nie mają określonej ilości maksymalnej w stadzie.